3. Zorgen voor een eerlijke en inclusieve economische transformatie
De groene en digitale economische transformatie kan alleen slagen als zij eerlijk en inclusief is. De effecten van de digitalisering en decarbonisatie op het welzijn zullen waarschijnlijk niet door iedereen even hard worden gevoeld. Aangezien huishoudens met een laag en gemiddeld inkomen vaak een groter deel van hun besteedbare inkomen besteden aan voedsel en essentiële diensten, zoals huisvesting, energie en vervoer, zullen zij waarschijnlijk harder worden getroffen door de verdiscontering van de kosten van emissies, waardoor de prijs van bepaalde economische activiteiten sterker toeneemt dan die van andere.
De herverdeling van arbeid binnen en tussen sectoren zal hervormingen en grootschalige investeringen in omscholing en bijscholing vergen. Zo ook zal de digitale transformatie waarschijnlijk nieuwe werkgelegenheidskansen creëren op het gebied van geavanceerde technologieën, terwijl andere banen hoogstwaarschijnlijk geheel of gedeeltelijk zullen worden geautomatiseerd. Nieuwe vormen van arbeidsorganisatie creëren kansen en uitdagingen voor beleidsmakers, met name als het gaat om het waarborgen van brede toegang tot sociale bescherming en goede arbeidsomstandigheden. Om herstructurering en aanpassing te vergemakkelijken, moeten de lidstaten een gedetailleerde aanpak volgen, met bijzondere aandacht voor de afzonderlijke regio’s en sectoren in kwestie. De aanpak inzake alomvattende en coherente beleidspakketten die uiteen is gezet in de aanbeveling van de Commissie voor doeltreffende actieve steun voor werkgelegenheid (EASE) kan als leidraad voor dit proces dienen.
Op alle niveaus zal een sterke beleidsrespons nodig zijn om doeltreffend het hoofd te bieden aan de uitdagingen die ons te wachten staan op sociaal en cohesiegebied. Op EU-niveau bieden de Europese pijler van sociale rechten en het bijbehorende actieplan 32 een samenhangend actiekader, dat drie ambitieuze EU-kerndoelen voor 2030 omvat op het gebied van werkgelegenheid, vaardigheden en armoedebestrijding 33 . De nationale, regionale en lokale overheden van de lidstaten zullen ook hun rol moeten spelen en de relevante actoren ter plaatse, waaronder de sociale partners en het maatschappelijk middenveld, moeten betrekken bij het ontwerpen en uitvoeren van doeltreffend ondersteunend beleid en flankerende maatregelen. Uit de EU-begroting zal steun blijven worden verleend om regionale en sociale ongelijkheden te verkleinen, met name via het cohesiebeleid.
Zoals in de Verklaring van Porto 34 wordt benadrukt, moeten onderwijs en vaardigheden bij ons politieke optreden centraal staan. De bestaande systemen zullen moeten worden aangepast om de overgang naar nieuw gecreëerde banen te ondersteunen. In de mededeling over de Europese onderwijsruimte 35 wordt een gedeelde visie geformuleerd om de toegang tot onderwijs en opleiding van hoge kwaliteit te verbeteren en de EU-burgers uit te rusten met de juiste kennis en vaardigheden om de vruchten te plukken van de groene en de digitale transitie. Daarnaast wordt in het actieplan voor digitaal onderwijs een reeks initiatieven voorgesteld om de ontwikkeling van een digitaal onderwijsecosysteem met versterkte digitale competenties voor de digitale transformatie te bevorderen.
De Europese vaardighedenagenda, met inbegrip van het pact voor vaardigheden, biedt een alomvattend kader voor toekomstige maatregelen en een reeks ambitieuze doelstellingen om investeringen in volwasseneneducatie in de hele EU aan te sturen. De agenda omvat met name voorstellen in verband met beroepsonderwijs en -opleiding, microcredentials en individuele leerrekeningen. Om de initiatieven van de vaardighedenagenda uit te voeren en de doelstellingen ervan te halen, zal de EU jaarlijks ongeveer 48 miljard EUR aan extra publieke en particuliere investeringen in vaardigheden nodig hebben 36 . NextGenerationEU en de EU-begroting voorzien in aanzienlijke middelen om deze behoeften te vervullen 37 .
Er zullen flankerende maatregelen nodig zijn om de verdelingseffecten van de dubbele transitie te verzachten. De maatregelen moeten zorgvuldig worden opgezet om de juiste stimulansen te bieden en de overgang naar klimaatneutraliteit te ondersteunen. Op EU-niveau is financiering voor ondersteunend beleid beschikbaar in het kader van het cohesiebeleid, het mechanisme voor een rechtvaardige transitie, de faciliteit voor herstel en veerkracht en, in de toekomst, het Sociaal Klimaatfonds dat is voorgesteld in verband met de invoering van emissiehandel voor gebouwen en het wegvervoer. Door enerzijds voor een evenwichtige territoriale ontwikkeling te zorgen en hoogwaardige werkgelegenheid voor iedereen te creëren en anderzijds maatregelen te nemen om de negatieve gevolgen voor de meest kwetsbaren, met inbegrip van degenen die het risico lopen op energiearmoede, te beperken en de toegang tot sociale bescherming te verbeteren, kan de economische transformatie bijdragen tot het aanpakken van reeds bestaande sociaal-economische ongelijkheden, het verbeteren van de gezondheid en het bevorderen van gelijkheid. Wil de dubbele transitie billijk verlopen dan moeten er ook maatregelen worden genomen om passende arbeidsvoorwaarden te bevorderen, onder meer wat betreft het minimumloon 38 .
